Uyuz Hastalığı Nedir? Uyuz Belirtileri Nelerdir?
Türkiye’de dermatoloji polikliniklerine giden her 100 hastadan 30’una uyuz teşhisi koyuluyor. Uzmanlara göre bu bir salgın ve deprem bölgesinde durum daha kötü. Sağlık Bakanlığı uyuzla mücadele için bir Bilim Kurulu oluşturdu.
Uyuz Hastalığı Nedir?
Uyuz hastalığı bir tür cilt hastalığı olarak geçer. Sarcoptes scabiei von hominis adında bir akarın sebep olmasıyla ortaya çıkar. Kaşıntı ve döküntü gibi etkileri bulunur. Sonbahar ve kış aylarında oldukça yaygın olarak görülen hastalık ciddi seviyede de bulaşıcıdır. Dünya çapında da yaygınlığı fazladır.
Sarcoptes scabiei von hominis akarı, cildin üst kısmına yer edinerek ortaya uyuz çıkar. Akar ciltte ilerleyerek kaşıntıya sebebiyet vermeye başlar. Tedavi görülmediği takdirde kaşıntı, döküntü ve yara oluşumuna yol açar. Kişisel hijyene bağlı olmadan herkeste görülebilecek bir hastalıktır.
Uyuz Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Uyuzun ilk bulaşmasıyla birlikte dört ila altı hafta arasında belirtileri gözükmeye başlayacaktır. En yaygın olarak gözüken belirtilerinden kaşıntı özellikle geceleri yoğun şekilde kendini gösterir. Ayrıca sivilce gibi döküntülerle kızarıklıklar, kabuklarla kabarcıklar ve kaşımayla oluşan yaralar diğer belirtileridir.
Deride oluşan döküntüler sivilce, sivrisinek ısırığı veya farklı cilt komplikasyonlarıyla benzerlik göstermektedir. Bu nedenle ilk etapta fark anlaşılmayıp nedeni görülemez. Hastalığı diğer türlerden, sebep olduğu sürekli uyuz kaşıntısıyla ayırt ederiz. Kaşıntılar çoğunlukla çocuklarda ve yaşlılarda sıklıkla ve şiddetli bir şekilde görülür.
Bir diğer farklı özelliği ise deride uzun çizgiler görülmesidir. Kabarık duran bu çizgiler grimsi beyaz veya ten renginde olabilmektedir. Bunlar dişi akarların yapmış olduğu cildin ilk katmanının altında yer alan tünellerdir. İçerlerinde her bir dişi uyuz böceğinin bırakmış olduğu 10 ila 25 yumurta bulunur.
Uyuz akarları vücudun birçok bölgesinde yaşayabilir. Fakat belirli yerleri diğerlerine göre daha çok tercih ettikleri olur. Sıklıkla parmak araları, el bileği, dirsek veya diz kıvrımlarında görülür. Ayrıyeten bel veya göbek çevresi, göğüsler veya cinsel organlarda da yer edinebilirler. Çok küçük çocuklar ve yaşlılarda baş, boyun, yüz, avuç içi ve tabanlarda da rastlanılır. Hastalığı kapmış kişilerde yalnızca 10 ila 15 yetişkin akar bulunur. Her biri yarım milimetreden daha da küçüktürler. Bu nedenle fark edilmeleri daha da zorlaşmış olur. Çıplak gözle derideki siyah noktalar gibi gözükebilirler. Cilt kazıma işleminden geçen akarlar mikroskop yardımıyla tanımlanabilirler.
Ciltte Uyuz Belirtileri
Uyuz, cilt üzerinde bir reaksiyona sebep olarak ciddi bir kaşıntıyı ortaya çıkartır. Tedavi edilmediği sürece ciltte döküntü, yara ve farklı enfeksiyonlara yol açar. Bırakılan yumurtalarla çoğalan akarların insan vücudu dışında yaşama süresi 1 ila 2 gündür. Bu nedenle toplu kalınan yerlerde bulaşma riski daha da artmaktadır.
Akar cildin ilk katmanında açmış olduğu yolda yumurtalar ve dışkı bırakır. Bunlar oldukça ciddi kaşıntılara sebebiyet verir. Genellikle parmak aralarında, bileklerde, dirseklerde, ayaklarda, göbek çevresinde ve koltuk altlarında kaşıntı oluşturur. Hastalığın bulaştığı kişinin genel anlamda sağlık durumu için bir sorun yaratmaz. Ancak yaşam kalitesi oldukça etkilenmiş olur.
Uyuz Hastalığı Nasıl Bulaşır?
En yaygın yöntemiyle akarların bir kişiden başkasına geçmesi için cilt teması gerekir. Ancak bulaşması için bu temasın yeterince uzun süre gerçekleşmesi gerekir. Yatak örtüleri veya havlular gibi ortak kullanılan eşyalar yoluyla da yayılabilir.
Aile bireyleri veya cinsel partnerler arasında da bulaşması mümkündür. Sıradan bir el sıkışmasıyla veya sarılmayla uyuz akarı bulaşmaz. Akar oldukça yavaş ilerleyen, zıplayamayan, uçamayan bir varlıktır.
Uyuz hastalığı en çok hijyen koşullarının pek iyi olmadığı yerlerde görülür. Kişilerin uzun süre birbirleriyle yakın olduğu yerlerde de yer alabilir. Her kişiye bu hastalığı bulaşabilir. Ancak cinsel olarak aktif veya birden fazla partneri olan yetişkinlerde daha çok görülür. Bu grupların yanı sıra hapishane mahkumlarında, kurumsal bakıma ihtiyacı olan insanlarda da risk fazladır. Ayrıyeten kalabalık şartlarda yaşamını sürdüren insanlarda, çocukların veya yaşlıların bakım tesislerinde ihtimal yüksektir. Uyuz salgınları bazı durumlarda kreşlerden veya anaokullarından da yayılım gösterebilir. Küçük çocuklar birbirlerine sıklıkla dokunarak oyun oynarlar. Bu sık temaslarla bulaşma ihtimali de artmaktadır. Öğlen uykularında yastıklarını ve battaniyelerini paylaşabilirler. Sınıfta hastalığa yakalanmış herhangi bir çocuk olduğunda kesinlikle personele bildirilmelidir. Belirtiler gözükmese de aynı ortamda bulunan çocuklar ve bakıcılar da tedavi görmelidir.
Uyuz Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Dünya genelinde her yaşta insana bulaşabilen uyuz hastalığı hekim kontrolünde teşhis edilir. Hekim, hastanın anamnezini alarak fizik muayene yapmasıyla tanı koyar. Genellikle akarın ortaya çıkardığı semptomlar tanı koymak için yeterlidir. Ancak bazı durumlarda hekim doku örneği alıp laboratuvar testi de talep edebilir. Kişide uyuz hastalığı tespit edilmesiyle birlikte aile bireylerinde belirti gözükmese de kontrol edilmelilerdir. Aynı çatı altında yaşayan kişilerde bulaşma riskinin oldukça yüksek olması sebebiyle bu yapılır. İlk belirtiler de iki ila altı haftayı alacak sürede ortaya çıkarlar.
Uyuz Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Uyuz hastalığı kendi kendine iyileşebilen bir hastalık değildir. Bunun sebebi yer edindikleri vücudu terk etmemelerinden gelir. Uyuz tedavisi ancak akarları öldüren reçeteli ilaçlar ile gerçekleşebilir.
Tedavi için en çok kullanılan yöntem, ilgili kremin veya losyonun boyundan aşağıya kadar her yere sürülmesidir. Yaklaşık sekiz ila on dört saat vücutta bekletildikten sonra yıkanılır. Uyuz tedavisi için kullanılan krem ve losyonlar arasında bazıları şu şekildedir;
Permetrin içeren kremler
Sülfürik merhemler
Lindan içeren losyonlar
Krotamiton içeren kremler
Benzil benzoat losyonları
Bazı durumlarda hap reçete de yazılabilir. Kullanılacak olan ilaç bağlamında uyuz tedavisi üç gün kadar sürebilir.
Uyuz tedavisi için kullanılan ilaçlar akarları ve yumurtaları anında yok eder. Ancak kaşıntı aynı hızda geçmez. Bu, derideki alerjik reaksiyonun sonucu olarak sürer. Antihistaminik haplar veya hidrokortizon kremleri geceleri şiddetlenen kaşıntının giderilmesi için kullanılabilir. Fakat hidrokortizon kremleri döküntülerin görünümünü etkiler. Bu nedenle teşhis konulmasının da zorlaştırır.
Bunun gibi durumların gerçekleşmemesi için kremler sadece doktor kontrolünde ve onun onayıyla kullanılmalıdır. Ayrıca çay ağacı yağı ve aloe vera kremleri de kaşıntının hafiflemesi için tercih edilebilir. Fakat bunların kullanımı da diğer krem ve losyonlar gibi doktor kontrolünde yapılmalıdır.
Bir kişiye uyuz testi yapılmasıyla teşhis konduktan sonra bulaşmasını engellemeye yönelik de çalışılmalıdır. Hastaya yakın fiziksel temaslarda bulunan herkes aynı şekilde kontrol edilmeli ve tedavi görmelidir.
Aynı yatağı paylaşmak, el ele tutuşmak ve birlikte banyo yapmak akarın bulaşmasını sağlar. Hastalığın semptomları kendini geç göstermesi nedeniyle aynı evde olan kişilerin de tedavi edilmesi gerekir.
Uyuz akarları giysilerde, uyku takımlarında, mobilya veya havlularda iki ila üç gün yaşayabilir. Yayılan bu akarların tamamen yok olduklarından emin olmak için eşyalar sıcak suda yıkanmalıdır. Ardından da sıcak bir kurutucuda kurutulmaları gerekir. Yıkanamayacak eşyalar da yedi gün kapalı plastik torba içerisinde bırakılmalıdır.
Hastalıktan korunmanın en iyi yolu, hastalığı kapan kişiden doğrudan cilt temasından uzak durmaktır. Hastalığın bulaştığı kişinin yatak takımları, havlu ve kıyafetleri kesinlikle yıkanarak kullanılmalıdır. Yıkama için en az 60°C sıcak su kullanılmalıdır. Yıkanamayan eşyalar çok iyi bir şekilde süpürülmeli ve süpürgenin torbası hemen atılmalıdır. Uyuz akarının yer ettiği düşünülen yüzeylerin çamaşır suyu ve sıcak su ile temizlenmesi gerekir.