Merkez Bankası’ndan dövizle borçlanmaya fren…
Türk lirası kredilerdeki yüksek faiz ve sabit döviz kuru nedeniyle firmalar son dönemde döviz cinsi borçlanmaya yönelirken, Merkez Bankası (TCMB) bu alanda sınırlayıcı bir adım attı.
TCMB’den yapılan gece yarısı açıklamada, “Yabancı para krediler için yüzde 2 olan aylık büyüme sınırının yüzde 1,5’e indirilmesine, TL kredilerde ise mevcut yüzde 2’lik aylık büyüme sınırlarının sabit tutulmasına karar verilmiştir” denildi.
Yabancı kredilerde aylık büyüme sınırı, 23 Mayıs 2024’te yüzde 2 olarak belirlenmişti.
TL faizlerinin siyasi hesaplarla düşük tutulduğu dönemde düşük faizli TL kredi çekenler, paralarını dövize ve altına yatırmış, döviz kredi bakiyesi olanlar da düşük faizli TL kredi kullanarak bu bakiyeyi azaltma yoluna gitmişti. Bu süreçte özel sektörün döviz açığı Merkez Bankası (TCMB) rezervleri kullanılarak azaltılmıştı.
2018 sonunda 182,2 milyar dolar olan döviz kredi hacmi, 2023 sonunda 128,7 milyar dolara kadar gerilemiş, beş yıldaki düşüş 53,5 milyar dolar olmuştu. Ancak 2024 itibarıyla durum değişti ve döviz krediye erişebilen şirketler, bu krediyi ithalat ve yatırım ödemelerinin yanı sıra yüksek TL faizden yararlanmak için kullanmaya başladı.
Bu yılın ilk beş ayında döviz cinsi kredi hacmi toplamda 21,5 milyar dolar, yılbaşından bu yana ise toplamda 25,7 milyar dolar arttı. Döviz kredilerindeki hızlı artışa yanıt olarak, TCMB 23 Mayıs 2024 tarihinde bu krediler için aylık yüzde 2’lik büyüme sınırı getirmişti. Bu sınırlama sonrasında büyüme hızı yavaşlasa da döviz kredi hacmindeki artış devam etti.
Bu sınırlamanın ardından dövizle borçlanıp TL faizden yararlanmak isteyenler, yurt dışı kreditörlerin kapısını çalmaya başladı. Reel sektörün döviz açığı, nisanda 11,4 milyar dolar artarak son 13 yılın en hızlı aylık artışına imza attı. Son dönemde şirketler döviz varlıklarını azaltırken borçlarını artırdı.
Ekim 2023 ile Nisan 2024 arasındaki beş aylık dönemde reel sektörün döviz açığı 28 milyar dolarlık artışla iki yılın zirvesi olan Mart 2018’deki 195,5 milyar dolarlık finansal kesim dışındaki firmaların döviz açığının seviyesine ulaştı. Kur krizleri ve düşük faiz politikası uygulanan bu dönemde döviz açığında 121 milyar dolarlık düşüş yaşandı ve TCMB döviz rezervleri, özel sektörün döviz açığının kapatılmasında kullanıldı. Bu dönemde düşük faizli TL kredi kullanan şirketler, döviz varlıklarını artırarak döviz borçlarının bir kısmını kapattı.