Trump ve Ukrayna arasında 500 milyar dolarlık nadir toprak elementleri anlaşması gündemde…
ABD Başkanı Donald Trump’ın Ukrayna ile 500 milyar dolarlık nadir toprak elementleri (NTE) anlaşması yapma isteği, bu stratejik kaynakların güvenli tedarikini yeniden gündeme taşıdı. Teknolojik üretimde hayati önem taşıyan nadir toprak elementleri ve kritik mineraller, özellikle temiz enerji dönüşümünde kilit rol oynuyor.
Trump, ABD’nin Ukrayna’ya sağladığı yardımlara karşılık Kiev’in yüz milyarlarca dolarlık borcu olduğunu belirterek, bu borcun NTE üzerinden ödenmesi gerektiğini savundu. ABD’nin yoğun sanayi üretimi ve Çin’in küresel NTE hâkimiyetini kırma hedefi doğrultusunda, Ukrayna’nın kaynaklarına olan ilgi arttı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Beyaz Saray’da yapılacak anlaşmanın yatırım odaklı olacağını ve Ukrayna’ya borç yükü getirmeyeceğini vurguladı. Anlaşmanın güvenlik garantilerini de içereceğini belirten Zelenskiy, ilerleyen süreçte Ukrayna Parlamentosu’nun onayının gerekebileceğini ifade etti.
Çin’in Küresel NTE Hakimiyeti
Dünyada NTE üretiminde lider olan Çin, bu elementlerin yaklaşık %90’ını işleme kapasitesine sahip. Cep telefonlarından füze sistemlerine, yenilenebilir enerjiden savunma sanayisine kadar geniş bir kullanım alanı olan NTE’ler, hafiflik, dayanıklılık ve yüksek sıcaklık direnci gibi özellikleriyle kritik öneme sahip.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumu’na göre, dünya genelinde 110-130 milyon ton arasında olduğu tahmin edilen NTE rezervlerinin 44 milyon tonu Çin’de bulunuyor. Çin’i sırasıyla Brezilya (22 milyon ton), Vietnam (21 milyon ton), Rusya (10 milyon ton) ve Hindistan (7 milyon ton) takip ediyor. ABD, Grönland ve Tanzanya ise küresel rezervlerin %2’sine sahip.
Çin’in bu alandaki baskın konumu, küresel tedarik zinciri üzerinde büyük bir etki yaratıyor. ABD ve Avrupa Birliği, Çin ve Rusya’ya olan bağımlılığı azaltmak için NTE kaynaklarını çeşitlendirme çabalarını hızlandırıyor.
Ukrayna’nın Potansiyeli
Ukrayna, küresel NTE pazarında en büyük oyunculardan biri olmasa da önemli rezervlere sahip. Avrupa Birliği’nin Kritik Hammaddeler Yasası’na göre, Ukrayna 34 kritik mineralden 22’sinin yataklarını barındırıyor ve dünya genelindeki kritik ham madde rezervlerinin %5’ine sahip olduğu tahmin ediliyor.
Dünya Ekonomik Forumu’na göre, ülke lityum, berilyum, manganez, galyum, zirkonyum, grafit, apatit, florit ve nikel gibi birçok stratejik mineral için önemli bir potansiyel tedarikçi konumunda. Avrupa’daki en büyük lityum yataklarından birine sahip olan Ukrayna’nın, 19 milyon ton grafit rezerviyle de dikkat çektiği belirtiliyor.
Rusya-Ukrayna savaşı öncesinde, kritik minerallerin Ukrayna ekonomisindeki payı %6,1 iken, ihracatın %30’unu bu kaynaklar oluşturuyordu. NATO verilerine göre, ülke küresel titanyum rezervlerinin %7’sini elinde bulunduruyor ve Avrupa’da bu alanda ilk sıralarda yer alıyor.
ABD ile Ukrayna arasında imzalanması beklenen anlaşmanın kapsamı netleşmese de, bu gelişmeler küresel NTE pazarındaki dengeleri değiştirebilir.